Broeder Wim Pot over de rol van de visitator

Wim is ‘visitator-generaal’ voor de verkiezing van de nieuwe provinciaal van de Ierse provincie in 2023

In de zomer van 2023 kiest het kapittel van de Ierse provincie een provinciaal. Wim Pot is benoemd als visitator-generaal en is van november tot april bezig met de visitatie van de provincie. Hij vertelt over de gang van zaken en over zijn eerdere visitatie van de Duitse provincie, in 2018-2019.

Enerzijds bemoedigen en ook soms een beetje bijsturen

Elke zes jaar wordt er een nieuwe provinciaal gekozen in een provincie. “Ja, tenzij de zittende provinciaal herkozen wordt voor drie jaar. Je kunt maximaal negen jaar provinciaal zijn. Een provinciaal wordt gekozen tijdens het provinciaal kapittel. De generale minister zal tijdens die zes jaar dat hij generaal is wel elke provincie proberen te bezoeken, maar hij kan niet elk kapittel bezoeken. Hij zou ideaal gezien met alle broeders in de provincie willen praten over hoe het is gegaan de afgelopen periode en wie er nu in aanmerking komt als provinciaal. Wat de minister-generaal zou doen in die taak is de broeders bemoedigen. Hij zou willen horen hoe het gaat, of ze zich goed voelen, ze vragen naar hun welbevinden, ernaar kijken als er iets niet zo goed gaat. Maar dat besteedt hij uit aan de zogeheten visitator: ‘general visitator’ in het Engels.

De provincie doet een voorstel wie visitator zou kunnen worden en het generale bestuur in Rome benoemt deze vervolgens als het akkoord is. Dan moet je contact leggen met de provinciaal van die provincie. Alle nieuw benoemde visitatoren voor allerlei verschillende provincies moeten ook naar de visitatorenklas in Rome. Daar krijgen ze instructies zodat ze hun taak goed kunnen vervullen. Er zijn 91 provincies en tien autonome custodieën en er zijn elk jaar wel tussen de tien en twintig provincies/custodieën waar een nieuwe visitator-generaal wordt benoemd. Een paar Ierse broeders kenden mij al, ook van de vorming in Killarney (red: internationale vormingscommuniteit in Ierland) waar ik een paar keer was. Het kan zijn dat ik daarom gevraagd ben als visitator voor de Ierse provincie.

Je spreekt met de provinciaal daar af wanneer je langskomt. Samen met de provincie maak je een reisschema. Of je vult het zelf in, wanneer je welke communiteit wilt bezoeken. Het is wel de bedoeling dat je alle communiteiten, broeders en grote projecten bezoekt. Je moet kijken naar de  financiën, maar vooral toch naar het welbevinden van de broeders. Ze moeten de gelegenheid hebben hun hart te luchten. Ik begin altijd te vragen: hoe is het nou met je? Een andere vraag is: wie zie jij als een goede kandidaat voor de nieuwe provinciaal? Waarom wel, waarom niet? Wat heb je eventueel gemist de afgelopen jaren? Ik moet weten hoe het nu gaat in die provincie. Daarvoor heb ik de verhalen van de broeders en mijn eigen waarnemingen. Het is enerzijds bemoedigen en ook soms een beetje bijsturen. En de broeders het gevoel geven dat ze bij een internationale, wereldwijde orde horen. Verder breng je de punten voor het voetlicht die de orde belangrijk vindt, zoals nu de ecologie.”

Voorbereiden van de verkiezing én luisteren naar alle broeders

“Ik begin dit keer met het ‘klasje’ in Rome, van 14 tot 18 november. (red: Dit interview vond plaats in oktober.) Toen ik in Duitsland visitator was, in 2018-2019, was ik al begonnen met de visitatie voordat dat klasje bij elkaar kwam. Na de instructieweek ga ik naar het huis van de Ierse provincie in Rome. Daarna ga ik een paar Ierse broeders bezoeken die elders in Italië wonen. De instructies voor het visitatorenklasje worden altijd geactualiseerd. In een bepaalde periode speelde het misbruik bijvoorbeeld heel erg. Toen ging het erover of er goeie voorzieningen en maatregelen waren getroffen en wat eraan gedaan werd om misbruik te voorkomen. Ecologie is nu een geweldig groot thema en de positie van de lekenbroeder (een broeder die geen priester is) in onze orde. Zo wordt er aan een provinciaal gevraagd: heb je een plan? Is er gevoeligheid bij de broeders op dit punt? Verder krijg je algemene instructies over hoe het allemaal werkt; je krijgt een update over de statuten en de constituties. Je moet weten hoe zo’n kapittel verloopt. De visitatoren krijgen ook te horen dat ze goed moeten luisteren naar de broeders, dat ze hen moeten stimuleren.”

Het belang van de visitator is dus de weg voorbereiden voor de verkiezing van de nieuwe provinciaal. “Dat is het officieel, maar dat andere staat ook in de statuten en ik denk dat dat zeker zo belangrijk is: dat de broeders iemand hebben, buiten hun eigen provincie, tegen wie ze zich kunnen uitspreken. Het is de bedoeling dat je als visitator luistert en kunt rapporteren aan de generale minister hoe het met de broeders en met de provincie gesteld is. Zodat hij ook zijn aanbevelingen kan doen en de broeders kan bemoedigen. In Rome krijg ik in november ook een gesprek met de minister-generaal waarin hij mij dingen meegeeft die specifiek belangrijk zijn voor de Ierse provincie. Hij schrijft voor het kapittel uiteindelijk aan de broeders daar een brief mede op basis van mijn rapportage.

De uitslag van de conceptverkiezingen of proefverkiezingen moet ik ook doorgeven aan de minister-generaal. Dat zijn de namen van drie broeders. Zelf moet hij er nog twee namen aan toevoegen. Bij iedereen moet ik een toelichting schrijven. Dat lijstje, die brief, gaat naar de minister-generaal en naar het generaal definitorium. Zij kiezen van die vijf broeders drie namen waar de broeders op mogen stemmen tijdens het kapittel. Ze kunnen ook op andere broeders stemmen in de hoop dat de goedkeuring later van het generaal definitorium zal komen.

Na de visitatie maak ik een openbaar rapport aan de provincie en een rapport aan de minister-generaal, iets minder uitgebreid. Verder maakt de provinciaal zijn eigen rapport, met zijn eigen accenten, aan zijn broeders. In principe spreek ik tijdens de visitatie met alle broeders. Ze moeten allemaal de gelegenheid krijgen om met mij te spreken. Sommigen wonen alleen. Als ik niet de tijd heb om ze allemaal te bezoeken op die plekken moeten ze naar de communiteit komen waar ze als uitwonend lid bij horen. Of ik probeer hen alsnog thuis te bezoeken.”

Zo’n gesprek gaat over ons leven, over hoe je de toekomst van je provincie ziet

Bij de Ierse provincie hoort ook het Verenigd Koninkrijk als een afhankelijke custodie. “Er zijn maar een paar huizen, waarvan twee in Londen En in Glasgow, Schotland, zit ook een huis. De voormalige kolonie Zimbabwe is ook een afhankelijke custodie van de Ierse provincie. En dan is er nog een huis in Italië en een in België. Er zijn historische wortels tussen Ierland en België. In totaal schat ik dat er ruim 150 broeders die tot de provincie en beide custodieën behoren: in Ierland iets minder dan 90, in Engeland ongeveer 25. In Zimbabwe ongeveer 40. En dan in die huizen in België en Italië nog ongeveer 7.”

Hoe ging het in Duitsland drie jaar geleden? “Ik werd gevraagd als visitator en ik vroeg me af of ik dat kon. Uiteindelijk heb ik ja gezegd. Het is voor mij een ontzettend leuke, goeie, mooie ervaring geweest. Ik werd erdoor geraakt. Het was mooi om met de broeders te praten. Ze drukken zich echt uit, ze vertellen over wat ze beweegt. Ik heb ontdekt hoe belangrijk het is om aan elkaar te vragen: hoe gaat het met je? Dat is gewoon heel broederlijk. Het gaat over ons leven, over hoe je de toekomst van je provincie ziet. Het is voor mij ook heel verrijkend. En er ontstaat echt contact.” Lachend: “Ondertussen is het heel hard werken, met soms ’s nachts rapportages maken en een preek omdat je de volgende dag moet voorgaan in een viering.”

“Inmiddels weet ik steeds meer over de Ierse provincie. Over Duitsland wist ik veel meer, ook omdat ik al een kwart van de broeders kende. Maar als visitator krijg ik wel het vorige visitatierapport uit 2017. Dus daardoor weet ik al essentiële dingen. Verder praat de minister-generaal de visitator dus altijd bij. De provinciaal heeft me al bijgepraat, heel goed en heel open. Tijdens het kapittel ben ik de hele tijd aanwezig, maar ik functioneer vooral als voorzitter op het moment dat er gekozen moet worden – dan mogen er alleen stemgerechtigde broeders aanwezig zijn. (red: de visitator is ook stemgerechtigd – deze stemt vaak blanco.)  Zo’n kapittel gaat behalve om de stemming ook over de zaken waar het nieuwe bestuur zich mee moet bezighouden, en over de rapportages van de commissie vorming en studie en andere commissies. Het kapittel is van 14-18 augustus 2023. Van november tot en met maart ben ik bezig met de visitatie. Ik probeer het in een periode van vijf maanden te doen, dan ben ik ruim op tijd klaar.”

Marie-Claire Willemsen

Straatbeeld Killarney

Gerelateerde nieuwsberichten