Advent, Kerstmis en… Chanoeka

Achtergronden bij het Joodse lichtjesfeest

Chanoeka, een Joods feest, is op de avond van 14 december 2025 begonnen. Advent en Kerstmis hebben in Chanoeka geen directe Joodse wortels, zoals bij bijvoorbeeld Pasen en Pesach wel het geval is. De datum van Kerstmis is immers gekoppeld aan de heidense midwinterzonnewende. Dat Advent, Kerstmis en Chanoeka dicht bij elkaar vallen is dus toeval, maar ze passen wel goed bij elkaar.

Chanoeka was een minder belangrijk feest totdat Amerikaanse Joden in de negentiende eeuw wat jaloers keken naar de lichtjespracht in christelijke huizen en op straten en pleinen. Zij wilden dat ook. En ineens wisten ze het: zij hadden Chanoeka toch als lichtjesfeest? Vanaf toen werd Chanoeka steeds meer in het openbaar gevierd, dus buiten de synagoge. Dit gebruik waaide al gauw over naar Europa. De Joden namen het ophangen van lichtjes dus van  de christenen over. Ook christenen kunnen er iets van leren.

Een onmogelijke opdracht?
Als een van de weinige feesten binnen het Jodendom komt Chanoeka niet voort uit de Tenach. Het feest is ingesteld naar aanleiding van een verhaal in de boeken van de Makkabeeën. Dat vertelt over een moeilijke periode uit de Joodse geschiedenis. De Joden worden in hun geloofsuitingen onderdrukt door de Grieken. Op een gegeven moment veroverden die zelfs de Joodse Tempel en ontheiligden die. Dit was de druppel voor de Joden. Ze komen, onder leiding van Judas, een man uit het hogepriesterlijk geslacht van de Makkabeeën, in opstand en heroveren de Tempel. Om de Tempel opnieuw in te wijden, is het nodig dat de grote Menora, de zevenarmige kandelaar, acht dagen brandt op heilige olie. En daar zit het probleem. Er wordt slechts een klein vaatje heilige olie gevonden, een dag voorraad. En om olie te heiligen, hebben ze de Tempel nodig.

Toch steken ze hoopvol de Menora met de olie uit het vaatje aan. Hij brandt een dag, en tot hun vreugde nog een dag, en dan nog een en nog een. En ja, het wonder geschiedt: de Menora blijft acht dagen branden, de Tempel is opnieuw ingewijd.

Chanoeka is dus, net als Advent en Kerst, een feest van de hoop en vertrouwen op God. Het leert ook dat God ons nooit loslaat. Ook wij mogen dit leren van Chanoeka: hoe donker de wereld ook mag zijn en hoe uitzichtloos je situatie ook lijkt, je mag erop blijven vertrouwen dat God je niet laat vallen. Misschien merk je het niet altijd, maar het is echt zo. Elke dag mag dat licht, dat besef, een stukje sterker worden, net als het licht van Chanoeka.

Daarom wens ik jou, beste lezer, een gezegend Chanoeka.

Ter inspiratie, het gebed bij het ontsteken van de Chanoekia, de negenarmige kandelaar:

Gezegend bent U, HEER onze God, Koning van het universum,
die ons heeft geheiligd met uw geboden
en ons heeft bevolen om de lichten van Chanoeka aan te steken.
Gezegend bent U, HEER onze God, Koning van het universum,
die wonderen heeft gedaan voor onze voorouders in die dagen, in deze tijd.

Br. Hans-Peter Bartels

Gerelateerde nieuwsberichten

Pexels - Fauxels
Pexels - cottonbro