Franciscus, icoon van vrede
De vredesgedachte in het leven en het Zonnelied van Franciscus
Van 20 tot en met 28 september 2025 vindt de jaarlijkse vredesweek plaats. Door de toename van het aantal gewapende en bloedige conflicten in de wereld is deze week ook dit jaar weer brandend actueel. Om deze reden staan we in dit artikel stil bij de rol die de vrede speelt in het leven en het Zonnelied van Franciscus van Assisi.
Wie op het plein voor de bovenkerk van de San Francesco basiliek in Assisi staat, kan verbaasd worden door het standbeeld van Norberto Proietti dat daar staat. Het is een beeld van een ridder op een paard. Deze afgebeelde ridder toont echter niet de gebruikelijke projectie van heroïek en drama, maar geeft in zijn houding blijk van teleurstelling en ontmoediging. Deze verslagen ridder is Giovanni Bernardone, bijgenaamd Francesco of Franciscus, de zoon van een lakenkoopman die het in zijn hoofd had gehaald door het geld van zijn vader ridder te kunnen worden en die deel wilde hebben aan militaire glorie. Onderweg naar een militaire veldtocht had God hem echter bij zijn lurven gegrepen, waardoor zijn militaire dromen als sneeuw voor de zon gesmolten waren. De Franciscus die in Assisi terugkeert, heel wat illusies armer, beseft nog niet dat hij de eerste stap gezet heeft in een langzaam proces dat van hem de kleine arme van God zal maken. Want deze gebroken ridder ontpopt zicht tot Franciscus van Assisi, de heilige die met dieren praat en de vredesengel van zijn tijd wordt.
Francesco di Bernardone te paard door Norberto Proietti (1927-2009).
Franciscus en de sultan door Velázquez uit 1787.
Deze Franciscus neemt vrede als zijn devies en hij instrueerde zijn broeders: “Wanneer de broeders door de wereld gaan, mogen zij voor onderweg niets meenemen, geen beurs, geen reistas, geen brood, geen geld en geen stok. En in ieder huis dat zij binnengaan, zeggen zij eerst: Vrede voor dit huis.” De franciscaanse missie wordt zo van het eerste begin een vredesmissie, doordat de broeders aangemoedigd worden om overal als eerste begroeting de vrede te wensen en aldus ook te preken. Het mag dan ook niet verwonderen dat Franciscus zelf, in zijn brief aan alle gelovigen, zijn lezers allereerst de vrede toewenst: “Aan alle christenen, religieuzen, geestelijken en leken, mannen en vrouwen, aan allen die overal ter wereld wonen, betuigt broeder Franciscus, hun dienaar en ondergeschikte, eerbiedige hulde en wenst hun de echte vrede uit de hemel en oprechte liefde in de Heer.” Deze vrede die door de wereld gebracht wordt door haar overal te wensen, moet ook door de broeders uitgedragen worden. Want de vrede wensen zonder een vredevol hart kan tot niets leiden. Franciscus verwacht dan ook een vredevolle instelling van zijn broeders: “Maar zij moeten mild, vredelievend en bescheiden zijn, vriendelijk en nederig en met iedereen respectvol praten zoals dat hoort.” Franciscus zelf voert de daad bij het woord en zal proberen de vijfde kruistocht te beëindigen door met de sultan te gaan praten. Deze haast suïcidale missie eindigt ongelofelijk genoeg in een wederzijds respect tussen Franciscus en de Egyptische sultan Malik al-Kamil. Al eindigt de oorlog er niet door, toch is de wederzijdse herkenning en erkenning van deze moslim en deze christen een mijlpaal in de geschiedenis en draagt het in zichzelf de hoop op een duurzame vrede tussen de volkeren en de godsdiensten.
Franciscus vindt vrede zo belangrijk dat hij de 15de van zijn befaamde wijsheidsspreuken specifiek over dit thema schrijft:
Gelukkig wie vredelievend zijn,
want zij zullen kinderen van God genoemd worden. (Mt 5,9)
Zij zijn echt vredelievend
die bij alles wat zij in deze wereld te lijden hebben,
omwille van de liefde van onze Heer Jezus Christus
in gemoed en lichaam de vrede bewaren.
Als hij in 1225, ziek en gebroken, zijn Zonnelied zingt waarin heel de schepping als broeder en zuster deelneemt aan een planetaire lofzang op God, dan houdt hij daarin de mensheid nog eenmaal de vrede voor. De mens die plaats heeft in zijn Zonnelied is een mens van vrede, want Franciscus dicht: “Wees geprezen, mijn Heer, door hen die omwille van uw liefde vergiffenis schenken, en ziekte en verdrukking dragen. Gelukkig wie dat dragen in vrede, want door U, Allerhoogste, worden zij gekroond.”
De vrede wensen, de vrede leven, de vrede bewaren, vergiffenis schenken en ons lot in vrede dragen. Vrede is een leitmotiv doorheen het leven van Franciscus dat in alles van vrede spreekt, dat vrede ademt. Als hij uiteindelijk in 1226 overlijdt, verlaat hij in overgave en vervuld van vrede onze oorlogszuchtige wereld als een icoon van vredelievendheid.
De dood van Franciscus door de Maestro del San Francesco Bardi uit de 13de eeuw.
