“Wees geprezen, mijn Heer, door broeder wind en door de lucht, bewolkt of helder, en ieder jaargetijde, door wie Gij het leven van uw schepselen onderhoudt.” Aldus de vertaling van de Geschriften van Franciscus uit 2004.

Een eerdere vertaling uit 1982 zegt het zo: “Geloofd zijt Gij, mijn Heer, door broeder wind en door de lucht en de wolken, het helder weer en ieder jaargetijde, waardoor Gij uw schepselen in leven houdt.”

Belangrijk is de bijdrage van broeder wind, met als achtergrond ieder jaargetijde, waardoor de schepselen worden onderhouden of in leven worden gehouden. God mag dan creatief met de schepping begonnen zijn, de schepselen vragen ook om onderhoud en om in leven te worden gehouden.

Ruach

Hoe weldadig broeder wind voor het lichaam kan zijn heeft Franciscus natuurlijk als geen ander ervaren. Tijdens zijn vele voetreizen in Italië en ook daarbuiten heeft Franciscus de hitte van de zon vaak moeten verdragen. Hoe heerlijk kan dan een briesje zijn!

Ongetwijfeld heeft voor Franciscus broeder wind niet alleen een weldadige lichamelijke betekenis gehad, maar veeleer een zingevende betekenis. En dan komt de ‘Ruach’ in beeld, Hebreeuws voor de wind, van zwakke bries tot machtige stormwind, spiritueler gezegd de ‘adem van God’, die de ziel zozeer verkwikken kan. Als de heilige adem-Geest met één van de vier elementen in verband kan worden gebracht, dan is het wel met de wind. Broeder Wind was voor Franciscus de aardse manifestatie van de Heilige Geest. In de Regel van 1223, hoofdstuk 10, houdt Franciscus de broeders voor hoe centraal de Heilige Geest moet staan in hun leven: “De broeders moeten voor ogen houden boven alles te verlangen de Geest van de Heer en zijn heilige werking te bezitten.”

Positieve kwaliteiten

Opmerkelijk is dat in het Zonnelied de vier elementen alleen aangeduid worden vanuit hun positieve kwaliteiten. Dat wind, water en vuur een verwoestende werking kunnen hebben komt niet aan de orde en ook niet dat de aarde kan beven. Maar voor Franciscus was de wind niet alleen een verkoelend briesje. Hij heeft aan den lijve veel tegenwind ontvangen van de ontwikkelingen in de broederschap, waar hij erg onder geleden heeft. De Heilige Geest en zijn heilige werking bleef daarbij voor hem een wind in de rug. Daardoor kon hij aan het eind van zijn leven de Lofzang van de schepselen dichten, zo doordrongen van verzoening.

Een afbeelding van Franciscus met broeder wind – il vento – in de rug is er een van Fiorenzo Bacci. Wind als zodanig is voor kunstenaars vanwege het immateriële karakter ervan vrijwel niet in beeld te brengen. De wind tekent zich alleen af in de gevolgen ervan. En dat zien we bij Bacci. Franciscus waait bijna uit zijn ‘jas’, beter gezegd uit zijn pij. Het beeld is te vinden bij het klooster van San Damiano, even buiten de stadsmuren van Assisi, afdalend naar het dal van Spoleto.